چکیده

هدف از انجام این تحقیق، فراهم ساختن زمینه های فکری و رویکرد های عملی ونشان دادن موانع و مشکلات تحقق ساماندهی بازار بوده است. روش این تحقیق مبتنی بر الگوی توصیفی- تحلیلی بوده و در قالب مطالعه موردی صورت گرفته است. برای این امر هم مطالعات کتابخانه ای، هم مطالعات میدانی گستردهای مبنای آن قرار گرقته است.

  چهار چوب تحلیلی این تحقیق مبتنی بر بینش سیستمی و رویکرد واگرایانه نسبت به بخش مرکزی ، در مداخله در بازار و ساماندهی آن است.

                                                                                                      

1-1- سؤال تحقیق

با توجه به ویژگیهای کالبدی – فضایی بافت قدیم بخش مرکزی شهر تویسرکان چگونه می توان  به توانمند سازی، بهبود و پویایی بازار در آن کمک کرد؟

 

1-2- بیان مسأله

بافت های قدیمی، کماکان سکونتگاه شهروندان بوده و بخش هایی از شهر می باشند که فعال، زنده و پویا باقی مانده و هنوز بخشی از شهروندان در آن زندگی می کنند. امنیت سر پناه در آن بایستی مورد توجه دستگاه های اجرایی و اداره کنندگان کشور باشد چرا که تداوم سکونت در آنها تداوم حیات و زندگی در بافت بوده و مهمترین تضمین برای حفظ آنها قلمداد می شود.    [1]

هسته مرکزی شهر های تاریخی ایران، همان بخش های نخستین شهر ها بوده و مکان جغرافیایی بافت های قدیمی در موارد بسیاری مرکزیت شهری را نیز واجد می باشد. [2]

این گونه مراکز شهری (بازار) در شهر های قدیمی دارای عملکرد های اساسی در منطقه شهری بوده و تضمین ادامه عملکرد آنها، به معنی نگه داری سامان عملکردی شهر می باشد. [3]

تویسرکان یکی از شهر های باستانی ایران است که تحت تأثیر این عوامل آسیب های فراوانی را متحمل شده است. وجود بافت ها و بناهای تاریخی بخصوص در مرکز آن از یک طرف آن را در زمره شهر های باستانی کشور قرار داده و از طرف دیگر با توجه به قدمت زیاد این بافت ها و بنا ها و مقاومت کم آنها آن را در ردیف شهر های باآسیب پذیری بالا قرار داده است. بر همین اساس لزوم ساماندهی شهری، بویژه ساماندهی کالبدی- فضای بخش مرکزی شهر تویسرکان کاملاً احساس می شود، چرا که بخش مرکزی این شهر به دلیل وجود بافت قدیمی ارزشمند و تاثیر گذار در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به بخش حساس شهر تبدیل شده است .

منظور رسیدن به بهترین و مؤثرترین طرح در بهبود وضع راسته بازار تویسرکان می باشد.

 

1-3-  اهمیت و ضرورت تحقیق:

بازارها، ساختاری متمایز و منحصر به فرد داشته و در عین حال جزئی از پیکره ی شهرند که نمادی از تمدن پیشین بشریت محسوب می شوند. بازارها همچون هسته هایی در داخل و بطن شهر ها قرار گرفته اند که دستخوش شدید ترین تغییرات اجتماعی می باشند و به تبع آن نیازمند تغییرات زیادی در فضای کالبدی خود می باشند، ناکارآمدی بازارها در تطابق با نیازهای نوین مسئله ای است که بیشترین فشار را به بافت وارد می کند، لذا ساماندهی آنها در ابعاد گوناگون به شکل درون گرا بر اساس فرهنگ اصیل شهر ایرانی در این عصر حاضر که در جهت حذف فرهنگ های بومی و یکپارچه کردن آنهاست بسیار ضروری می باشد.

به طور کلی بهره برداری از تمامی توان موجود شهر و بهینه سازی وضعیت موجود به منظور افزایش بهره وری، یکی از دلایل منطقی پرداختن به ساماندهی بازار می باشد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                          صفحه

فصل اول

1- کلیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….. 1

چکیده …………………………………………………………………………………………… 1

1-1 سوال تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 1

1-2 بیان مسأله …………………………………………………………………………………………… 2

1-3 اهمیت وضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………. 3

1-4 سابقه‌ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 3

1-5 اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………… 4

1-6 فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………… 4

1-7 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………. 4

1-8 روش کسب داده‌ها ………………………………………………………………………….. 4

1-9 مبانی نظری تحقیق ……………………………………………………………………….. 4

فصل دوم

2- مبانی نظری…………………………………………………………………………………….. 6

2-1- تعاریف……………………………………………………………………………………… 6

2-2-ارزشها واهمیت بافت تاریخی…………………………………………………… 10

2-3- معرفی بازار……………………………………………………………………………… 12

2-4- مطالعات تاریخی در مورد بازار……………………………………………………… 14

2-4-1-پیدایش بازار………………………………………………………………………… 14

2-4-1-1-شناخت بازار……………………………………………………………… 14

2-4-1-2-پیدایش بازار در سکونت گاههای پیش از تاریخ………………… 14

2-4-1-3-ویژگی های کالبدی ومعماری بازارها…………………………….. 21

2-4-1-3-1- برخی از ویژگی های فضایی وکالبدی بازارها24

2-4-1-3-2-مصالح وفن بنا27

2-5-نقش اجتماعی بازارها29

2-6- چگونگی توزیع فضایی ووجه تسمیه32

2-6-1- ویژگی های فضایی وموقعیت شهری راسته ها وفضاهای گوناگون بازار32

2-6-2- جاذبه وکشش مراکز وراسته های تخصصی33

2-6-3- همجواری فعالیت های سازگار33

2-6-4- امنیت ، نظارت وکنترل 34

2-6-5- عوامل موثر در تجمع بازرگانان35

2-7-معماری بازار ویژگیهای آن37

2-7-1- سقف بازار وعلت وجودآن39

2-8- بازارها در ایران 42

2-9-فضاهای تشکیل دهنده بازارها در ایران43

2-10- انواع بازار43

2-11-بازار هسته ی اصلی شهر44

2-12- مورفولوژی بازار45

2-13- کارکرد بازار45

2-14- مسجد47

2-15- توقفگاهها48

2-16- بررسی انبارها

2-17- عملکرد عناصر کالبدی 49

2-18- عناصر کالبدی ونیاز های شهروندان50

2-19-رابطه فیزیکی عناصر کالبدی با بازار51

2-20- سیر تحول فیزیکی عناصر کالبدی 52

2-20-1- دوره نوجوانی عناصر کالبدی52

2-20-2- دوره بلوغ عناصر کالبدی53

2-20-3- دوره پیری عناصر کالبدی 53

2-21- عوامل جغرافیایی وتوزیع زمان فعالیتهای تجاری54

2-21-1- توزیع زمانی فعالیتهای تجاری در طول شبانه روز 54

2-21-2- توزیع زمانی فعالیتهای تجاری در طول سال55

2-22-ویژگی های عمده بخش مرکزی (بازار)شهرها56

2-23- مفاهیم وتعاریف مراکز خرید58

2-24- تاریخچه وسیر تکاملی خرید58

2-25- جذابیت برای مراجعه کنندگان60

2-26- کیفیات بازار63

فصل سوم

3- نمونه موردی جهان وایران

3-1- سابقه ساماندهی بافتهای تاریخی در مراکز شهری دنیا71

3-1-1-شهر موستار73

3-1-2- ایالات متحده امریکا 73

3-1-3- لس آنجلس 74

3-1-4- ایتالیا77

3-2-نتیجه گیری 79

3-3- سابقه ساماندهی درایران 80

3-3-1- نمونه مورد تبریز80

فصل چهارم

4- بررسی وشناخت شهر 87

4-1- وجه تسمیه 87

4-2- شناخت تاریخچه ، علل پیدایش ، چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن88

4-3- تحولات شهر تویسرگان د رمعاصر91

4-4- خصوصیات جغرافیایی 94

4-4-1- موقعیت ریاضی 94

4-4-2- موقعیت جغرافیایی94

4-4-3- تقسیمات سیاسی 95

4-4-4- توپوگرافی 95

4-4-5- شیب95

4-4-6- عوامل محدودکننده توسعه شهر96

4-4-7- زمین شناسی97

4-4-8- خاک شناسی 97

4-4-9- زلزله 99

4-4-10- مسائل هواشناسی 99

4-5-خصوصیات اجتماعی شهر ومحلات مختلف آن104

4-5-1- تعیین محدوده محله های مختلف در شهر وچگونگی روابط آنها با یکدیگر… 106

4-6- بافت وسازمان شهر108

4-7- ساختار شهر تاریخی توسرگان110

4-8- عملکرد بازار وتحولات آن111

4-9- شناخت عناصر وفضاهای مهم وبا ارزش تاثیر گذار115

4-9-1- بازار سرپوشیده 116

4-9-2- قیصریه123

4-9-3 –مسجد جامع124

4-9-4- چنار مسجد باغوار 126

4-9-5- مدرسه شیخ علی خانی 126

4-9-6- حمام خان127

4-9-7- خیابان شهیدباهنر127

4-9-8 میدان امام128

4-9-9- مراکز تجاری جدید129

4-10- بررسی وویژگی های کالبدی بازار130

4-11- بررسی ویژگیهای شبکه شهری پیرامون بازار131

4-11-1- ویژگیهای شبکه اصلی ارتباطی بازار132

4-12- میزان عبور ومرور در بازار وجمعیت استفاده کننده136

4-13- بررسی روحیات اجتماعی مردم واقع در بافت قدیمی وپیرامون بازار137

4-13-1- محل ها وچگونگی برگزاری مراسم اجتماعی بازار139

4-13-1-1- تکایا ومساجد بافت تاریخی 139

4-13-1-2- برگزاری مراسم ایام محرم139

4-13-1-3- برگزاری مراسم نماز جمعه140

4-14- بررسی ویژگیهای اقتصادی بازار141

4-14-1- برآورد تعدادشاغلین در بازار141

4-14-2- بررسی میزان وانواع مشاغل ومغازه های موجود ومتروکه141

4-14-3- بررسی مشاغل واصناف قدیمی در بازار تویسرگان 144

4-15- بررسی و شناخت عناصر ساختاری در بازار تویسرکان144

4-15-1- کرسی چینی 144

4-15-2- دیورهای باربر145

4-15-3- ستون ها147

4-15-4- پوشش ها 148

4-15-5- تویزه ها149

4-15-6- کف 150

4-15-7- نورگیرها151

4-16- ورودی ها 152

4-17- تاثیر اقلیم در ساخت بازار158

4-17- تاثیر تابش آفتاب در حرارت داخلی بازار158

4-17-1- 1ه رسانش 158

4-17-2- 2 ه تابش 158

4-17-2- باد 159

4-17-3- برف و باران و رطوبت هوا159

4-18- شناخت مصالح بکار رفته در بازار160

4-18-1- گل 160

4-18-2- خشت160

4-18-3- کاهگل 161

4-18-4- گچ 161

4-18-5- گچ و خاک161

4-18-6- آجر162

4-19 -کاربرد مصالح در عناصر ساختاری بازار162

4-19-1- پی ها162

4-19-2- ستونها162

4-19-3- پوشش های سقف163

5-19-4- پوشش لنگه پوش با بام سطح163

4-19-5- دیوارها163

4-19-6- جرزها 164

4-19-7- دیوارهای جدا کننده 164

4-19-8- بام 164

4-20- آسیب شناسی بازار تویسرکان166

4-20-1- بررسی آسیب های فرهنگی ،اجتماعی و جمعیتی در بافت تاریخی و تاثیر آن بر بازار 167

4-21- بررسی آسیب شناسی کالبدی بازار تویسرکان168

4-21-1 تاثیر عوامل جوی و اقلیمی بر شالوده کلی بنا170

4-21-1-1- تاثیر بارش بر شالوده کلی بنا170

4-21-1-2- تاثیر باد بر شالوده کلی بنا171

4-21-1-3- تاثیر خورشید و نوسانات دما بر شالوده کلی بنا173

4-21-1-4- تاثیر زلزله بر شالوده کلی بنا173

4-21-1-5- تاثیر عوامل زیستی یا بیولوژیک بر شالوده کلی بنا174

4-21-1-6- تاثیر عوامل زمان بر شالوده کلی بنا174

4-21-1-7- تاثیر عوامل انسانی بر شالوده کلی بنا174

4-22- تاثیر عوامل فرسایش بخش بر عناصر اصلی (سقف ،کف،دیوارهای داخلی و خارجی )…. 175

4-22-1- ناحیه محاور پی ها 176

4-22-2- نقاطی از بنا که در شیب قرار دارند(پوشش ها176

4-22-3- منافذ و ترک ها 176

4-22-4- نقاطی که در نبش ها قرار دارند176

4-22-5- سطح خارجی بازار176

4-23- تاثیر عوامل مخرب و فرسایش بخش بر مصالح مورد استفاده در بازار تویسرکان177

4-24- هوازدگی مصالح177

4-24-1- هوازدگی شیمیایی178

4-24-2- هوازدگی فیزیکی 178

4-24-3- هوازدگی زیست شناختی 179

4-25- فرسایش آجرها و ملات ها 179

فصل پنجم

5- طرح و پیشنهاد 195

5-1- پیشنهاداتی برای برنامه ریزی شهری در بافت قدیم بازار195

5-2- توصیه هایی در زمنینه های اجرایی طرح ساماندهی ،مشارکت بازاریان و ادامه مشاغل
سنتی 202

5-2-1 چگونگی مراحل مشارکت بازاریان در اجرای طرح ساماندهی 203

5-2-2- زمینه مشارکت مردم و کسبه در طرح های ساماندهی 205

5-2-3- محورهای مشارکت 206

5-2-4- روش های مشارکت در بازار207

5-3- میزان مداخله 208

5-3-1- پیشگیری از فرسایش 209

5-3-2- حفاظت 209

5-3-3 -استحکام بخشی 209

5-3-4- ساماندهی 210

5-3-5- احیاء210

5-3-6-بازآفرینی210

5-3-7- بازسازی 211

5-4- مبانی طراحی ساماندهی بازار تویسرکان 211

5-5- طرح ساماندهی بازار212

5-6- نحوه در مان در بازار تویسرکان217

 

منابع و ماخذ

-1حبیبی، محسن، مرمت شهری، 1375، انتشارات دانشگاه تهران.

-2کاظمیان، غلام رضا، سال 1384، مرکز شهر، ماهنامه شهرداری ها شماره 34?

 -3بذرگر، محمد رضا، بهار 1384، مرکز شهر و تعیین محدوده آن، فصلنامه جستاره های شهر سازی، سال چهارم شماره 12?

 -4مزینی، منوچهر، 1382، طرح ریزی شهری و تبیین چند مفهوم تازه، مجموعه مقالات طرح ریزی کالبد، چاپ اول، مرکز مطالعات و تحقیقات شهر سازی ایران. 

-5مهدی زاده، جواد، 1379، نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران، فصل نامه هفت شهر  شماره 3?

 -6اطهاری، کمال، 1376، مقدمه ای بر رابطه جامعه و فضا، مجله معماری و شهر سازی شماره 1?

-7بحرینی، سید حسین،1377،  فرآیند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

8- Pierre Bonte, “Fernch Marxist Perspectives on nomadic PastoralSocieties” Namadsin a chanying World world. Series Minor 33 (1990), 49.101.

 

-9 فرح پور، عضو هیئت علمی دانشگاه بو علی همدان (مصاحبه، اردیبهشت 1385)

-10 بلغایی، عضو هیئت علمی دانشگاه بو علی همدان (مصاحبه، اردیبهشت 85)

-11 فرح پور، عضو هیئت علمی دانشگاه بو علی همدان (مصاحبه، اردیبهشت 1385)

-12هاشمی، فضل الله. 1367، حقوق و قوانین شهری، مرکز مطالعات شهرسازی و معماری-وزارت مسن و شهرسازی، چاپخانه رودکی.

-13طرح جامع تویسرکان،مهندسین مشاور بانیان.

-14 حبیبی، محسن، 1386، مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

-15بحرینی، سید حسن، 1373، کاربرد مدیریت بحران در کاهش ضایعات ناشی از زلزله، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

-16   بیگلری، اسفندیار، 1355، بازارهای ایران، مجله هنر و مردم، شماره 162?

 -17سلطان زاده، حسین، 1365، مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، چاپ اول.

 -18پیکولوسکایا و دیگران،تاریخ ایران،ص 123 و 124

 -19شکویی،حسین، 1365، جغرافیای شهری،دانشگاه آذرابادگان.

-20 کیانی‌، محمد یوسف‌، 1365، نظری‌اجمالی‌بر شهرنشینی‌و شهرسازی‌در ایران‌،تهران‌.

-21پیرنیا، کریم‌. باستان‌شناسی‌و هنر ایران‌، بازار ایران‌.

 -22سلطانزاده، حسین، 1366: “بازارها در شهرهای ایران”، در شهرهای ایران، 1363، ص 283

-23آرتور کریستن‌سن، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران، ابن‌سینا، 1345، ص 147?

-24 کیانی، محمد یوسف،1366: شهرهای ایران 2، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

-25 فلامکی، محمد منصور، 1365: معماری بومی، مؤسسه علمی فرهنگی فضا، جاپ اول

-26 ماساری، جوانی، 1378، ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی، سالم‌سازی محیط‌های مرطوب، جزوه درسی.

-27شکوئی، حسین، 1365، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، جهاد دانشگاهی.

-28خیر آبادی، مسعود، 1383، شهرهای ایران .

-29وزارت مسکن و شهرسازی-معاونت امور مسکن، برنامه ریزی شهری در پروژه های آماده سازی زمین، چاپ ارمغان، 1367

 -30سلطان زاده، حسین، 1366، معماری ایران، وزارت ارشاد اسلامی.

دانلود فایل